Ofis Ergonomisi ve Kas İskelet Sistemine Etkileri
Ofis kullanımı eski zamanlardan beri idari, entelektüel ve mali işlerin düzenlenmesi ile doğrudan ilişkilidir. Eldeki bilgilerin daha üretken kullanılması ve işteki düzenin geliştirilmesi adına zaman içerisinde pek çok dönüşüm geçirmiştir.
İş hayatına bilgisayarların girmesi ile ofis kavramı yeni bir boyut kazanmıştır. Şimdiki halini alan modern ofisler, geleneksel masa başı işler için kullanılan alanlardan farklı ve çok daha fazlasıdır. Günümüz teknolojisinin hızlı gelişimi, özellikle bilgisayar kullanımının her sektörde ve her çalışma alanında yaygınlaşması «ofis» tarzı çalışmanın önemli ölçüde artmasına yol açmıştır.
Yeni gereksinimler ofislerdeki çalışma ortamının optimizasyonunu zorunlu kılmaktadır. Bunun sonucunda da ofis ergonomisi gün geçtikçe daha çok önem kazanmaktadır. Ergonomi; insan kullanımına yönelik tasarım, çalışma ve yaşam koşullarının optimal hale getirilmesini amaçlayan uygulamalar bütünüdür.
İş hayatında ergonominin uygulanabilir olması için bazı düzenlemelere ihtiyaç duyulabilmektedir. Bu düzenlemeler ile ilgili hem işverenlere hem de çalışanlara görevler düşmektedir.
Gelişen teknoloji ile ofislerde;
-
İşlerin yapılabilme hızında artış,
-
İş yoğunluğunda artış,
-
Ekran karşısında geçen zamanda artış,
-
Hareketsizlikte artış,
-
Mola sayısı ve süresinde azalma gözlenmektedir.
Tüm bunlara bağlı olarak da kas iskelet sistemi hastalıklarında artış görülmektedir.
Ofis ergonomisinin bileşenleri, çalışılan kurum, iş çevresi, çalışılan alan ve kişisel özellikler olarak sıralanabilir. Çalışılan kurumda iş tasarımı, çalışma koşulları, iş programı ve iş yükü önemliyken iş çevresinde, çalışılan ortamın rengi, ısısı, nem oranı, gürültü miktarı, aydınlatma vb. fiziksel özellikleri önemlidir. Bir diğer bileşen olan çalışılan alanda ise masanın özelliği, sandalyenin yükseltilip alçaltılabilmesi, kolçağının ayarlanabilir olması, sandalyenin beli desteklemesi, monitör ve klavye özellikleri, doküman askısı, masa düzeni, ayak destekleyici gibi konular öne çıkar. Çalışanın kişilik özelliği de kişinin yaşı ve sigara içmesi gibi konuları içermektedir.
Ekranlı araç; uygulanan işlemin içeriğine bakılmaksızın ekranında harf, rakam, şekil, grafik ve resim gösteren her türlü aracı ifade eder.
Günümüzde bilgisayar kullanımı ofis çalışmasının ayrılmaz bir parçası haline gelmiştir. Bu konudaki yasal düzenlemeler, AB uyum yasaları çerçevesinde 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’na bağlı olarak oluşturulan Ekranlı Araçlarla Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik ile açıkça belirtilmiştir.
AB DIN kriterlerinde ofislerin sahip olması gereken yürüyüş yolu, hareket alanı vb. fiziksel ölçüler bulunmaktadır. Bu ölçüler, kullanıcı sayısı referans alınarak hesaplanmış ölçülerdir.
-
Ofis içi yürüyüş yolu asgari genişliği,
-
5 kullanıcıya kadar 0,80 m
-
20 kullanıcıya kadar 0,93 m
-
100 kullanıcıya kadar 1,25 m
-
400 kullanıcıya kadar 2,25 m
-
Küçük Ofislerde (1-2 kişilik) kişi başına alan asgari 8 ila 10 m2
-
Büyük ofislerde kişi başına alan asgari 12 ila 15 m2
-
Fonksiyonel olması açısından asgari 400 m2
-
Koltuğunda oturan personelin hareket alanı asgari 1.50 m2, derinlik asgari 1,00 m
İş tasarımı bileşeni kapsamında değerlendirdiğimiz fiziksel özellikleri kendi içerisinde değerlendirmemiz gerekirse;
-
Gürültü ölçümü yüksek konsantrasyon gerektiren işlerde çalışanların bulunduğu ortamda 55 dB(A)’yı klasik ofis işlerinin yapıldığı ortamda ise 70 dB(A)’yı aşmamalıdır.
-
Aydınlatma, çalışma alanında 500 lux olmalıdır.
-
Nem ise @-60 arası olur ise kişi rahatsızlık hissetmeden çalışabilir.
Çalışılan alan için ideal kabul edilmiş değerlere göz atalım;
Dizüstü bilgisayar ile ofis çalışması yapılıyorsa mutlaka ekran yükseltici, ek klavye ve mouse ped ile çalışılması gerekir. Evrak kaydı ya da sürekli bir doküman girişi yapılıyorsa doküman askısı kullanılmalıdır. Masalar mat ve yüksekliği ayarlanabilir olmalıdır.
Bilgisayarlı çalışmalarda kollar 90-110 derecelik bir açıda olmalı kolçak ile desteklenmelidir. Aksi durumda boyun ve sırt ağrıları kaçınılmaz bir durumdur. Bacaklar yere paralel olmalıdır. Bunun için çalışma yüzeyinin altında bacaklar için geniş bir alan bulunmalıdır. Ayaklar tamamen yere veya bir ayaklığa basıyor olmalıdır.
Ekranın büyüklüğü ile orantılı olarak göz ve ekran mesafesi 50-80 cm arası değişmektedir.
Ekran üst kenar yüksekliği, göz hizasında ya da bir tık altında olmalıdır.
Dolaşımın düzgün olması ve kas iskelet sisteminin etkilenmemesi için en geç 45 dakikada bir masa başından kalkarak kısa bir ofis içi yürüyüş yapmak ideal bir davranıştır.
Ekranlı araçlarda çalışanların en önemli sorunlarının başında şüphesiz baş ve boyun ağrıları gelir. Baş ve boyun ağrılarını ise göz kuruluğu ve gözde batma/yanma hissi takip eder. Bu durumun önüne geçmek için göz egzersizleri yapmak gerekir. Gözünüzü belli bir noktaya odaklayarak bakarken tam sağ ve sol bakış gerçekleştirerek göz kaslarını hareket ettirmelisiniz. Ayrıca kısa süreli gözü kapatarak gözü dinlendirmek de göz kuruluğunu önlemek açısından faydalıdır.
Bilgisayar ile çalışanlarda en sık karşılaşılan hastalıklar;
Karpal Tünel Sendromu: Bilekte, içinden sinirler geçen kanalın daralması sonucu oluşan hastalıktır.
Myofacial Ağrı: Kaslarda tetik nokta olarak tanımlanan bölgelerin bölgesel olarak kan dolaşımının az olduğu, buna bağlı kas spazmının geliştiği, gelişen kas spazmının ise bölgesel kan akımında bozukluğu arttırdığı bir kısır döngü olarak var olduğu düşünülmektedir. Tekrarlayan, düşük yoğunluklu travmalar, duruş (postür) bozuklukları, aşırı kas zorlanmaları en önemli nedenler olarak karşımıza çıkmaktadır.
Dijital Göz Yorgunluğu: Uzun süre bilgisayar kullanımına bağlı göz yorgunluğu ile karakterize bir rahatsızlıktır.
Semptomları; göz tahrişi (kuru göz), kızarma, kaşınma, yaşarma, göz kapakları ile alında ağırlık hissi veren bir tablodur.
Tendinit: Tendon bölgesinin hafif şişmesi ve dokunmaya duyarlı hale gelmesine tendinit denir. Hareket esnekliğinin azalması ve güç kaybı gibi bulgularla kendini göstermektedir.
Bilgisayar ile yapılan çalışmalarda karşılaşılan hastalıklardan korunmak için ne yapmalıyız?
Çalışanların bilgisayarla sağlıklı çalışma yöntemleri üzerine düzenli eğitim alması sağlanmalı ve bu yöntemleri günlük çalışma rutini içinde uygulayabilmeleri konusunda iç kontrollerinin oluşturulması sağlanmalıdır. Egzersiz yapmak, ergonomik davranış alışkanlığı edinmek, dengeli ve düzenli beslenmek kas iskelet sistemimizi korumak için son derece etkilidir.
